Koen Manders is gedragsverpleegkundige en richt zich vooral op het gedrag en de cognitieve problemen bij cliënten met dementie. Met zijn jarenlange ervaring schreef hij het boek ‘Lekker slapen zonder medicatie’ waarin hij een slaapmethode omschrijft die pas na alle stappen doorlopen te hebben, medicatie aanraadt bij slaapproblemen.
Manders legt zijn slaapmethode graag uit: “De Slaapmethode bij dementie is verdeeld in 6 stappen waarin verschillende interventies en ideeën zijn gebundeld. Door de stappen te doorlopen, start je bewust bij een goede anamnese, kom je voorbij het slaapklimaat en voorkeuren van de ouderen en eindig je pas bij eventueel medicatie.
Slaapanamnese
Je begint bij stap 1 met de slaapanamnese. Tijdens deze stap kijk je naar de nachtelijke situatie van de cliënt en observeert deze. De opgedane informatie vormt de basis voor de latere stappen. Ook kan direct worden bekeken of er een slaapprobleem aanwezig is en hoe groot dit probleem is.
Slaapstoornissen
Vervolgens ga je naar stap 2 waarbij je de slaapstoornissen en andere lichamelijke problemen behandeld. Denk aan pijn, jeuk en houding, maar ook het gebruik van medicatie. Hiermee worden mogelijke oorzaken uitgesloten en/of behandeld. Tijdens deze stap is multidisciplinair werken belangrijk, denk aan een arts of verpleegkundig specialist voor de medicatie of pijn, maar ook aan een ergotherapeut voor de lighouding.
Slaapklimaat
Bij stap 3 staan het slaapklimaat en de randvoorwaarden centraal. Je kijkt naar de voorwaarden die cruciaal zijn voor een kwalitatief goede slaap. Centraal staan de slaaphygiëne, slaapkleding, (omgevings)geluid en afdelingszaken. Deze zaken spelen een cruciale rol bij een kwalitatief goede, maar vooral ook comfortabele slaap. Kennis van de slaapgeschiedenis en individuele voorkeuren zijn dan ook erg belangrijk. Ga in gesprek met de cliënt, mantelzorger of anderen die kunnen meedenken. Ook kan gebruik gemaakt worden van de informatie uit stap 1 en zijn er extra vragenlijsten beschikbaar.
Interventies
Bij stap 4 ga je een stap verder met deze informatie. Je voegt interventies toe; een lichtlamp overdag om het slaap-waakpatroon te verbeteren of dynamische prikkels om een (prettige) afleiding te bieden tijdens de nacht. Ook deze interventies werken voor iedereen anders, dus het is wederom belangrijk om multidisciplinair, maar vooral individueel naar de cliënt te kijken.
Domotica
In stap 5 staan domotica en andere interventies op het gebied van vrijheid versus veiligheid centraal. Er zijn veel ontwikkelingen gaande op het gebied van domotica, zowel wat betreft de thuissituatie als in de verpleeghuizen. Bij domotica moet worden gedacht aan sensors en deurbellen. Bij alle interventies in deze stap is het belangrijk om goed te kijken naar de meerwaarde voor de cliënt en het doel ervan. Wetgeving speelt in een grote rol. ‘Nee, tenzij…’ blijft het uitgangspunt. Sommige interventies hebben zo’n grote invloed op de bewegings- of keuzevrijheid van de cliënt dat het belangrijk is om eerst goed af te wegen of dit daadwerkelijk nodig is. Wet Zorg en Dwang biedt hiervoor richtlijnen.
Medicatie
In de laatste stap, stap 6, wordt gekeken naar het gebruik van medicatie. Soms blijft het nodig voor een cliënt om (kortdurend) slaapmedicatie te krijgen. Echter, dit heeft niet de voorkeur.
Als alle stappen genomen zijn, kan het gebruik van medicatie beter worden onderbouwd. Het boek ‘Lekker slapen zonder medicatie – Een goede nachtrust bij dementie’ en de daarbij behorende stappenwaaier geeft heel veel tips en handvatten die je kunt gebruiken om het slaapgedrag van een cliënt met dementie te verbeteren zonder naar medicatie te grijpen.”
