‘Als dit voorbij is, ga ik reizen’, bijna smekend kijken de ogen van Kees mij aan. Tja, denk ik, dit gaat nooit echt over zijn want dit is jouw leven. Hij kan niet goed met mensen overweg. Ze zitten hem in de weg en komen te dichtbij. Hij struikelt over de dubbele boodschap in hun zinnen: wat is nu waar? Hij is een ongeduldig man met een onveilige jeugd in de aderen. Niet fijn reizen. Je neemt immers jezelf mee.

Bij de intake stel ik cliënten wel eens de vraag: wie ben je? Dat blijkt ongelofelijk moeilijk te zijn voor sommige mensen. Ze hebben geen flauw idee. Wat ze wel weten, is dat ze niet goed in hun vel zitten en dat ze gelukkiger willen zijn. Dat is een groot misverstand van therapie. Er is niet een staat van gelukkig zijn. ‘Het leven is een gedoetje’, zei de inmiddels overleden denker des vaderlands René Gude wijs.

Therapie

Kees kijkt mij aan of ik de wijsheid in pacht heb. ‘Ik kom om geholpen te worden’, zegt hij dwingend. Deze uitspraak bezorgt mij altijd de rillingen. Ik besluit mijn vaste grap over het steriliseren van katers achterwege te laten. De aanwezigheid van humor is nog even de vraag. ‘Met welk doel?’, vraag ik nieuwsgierig. ‘Dat het beter gaat.’ Hij kijkt me wat geërgerd aan. Schiet nou maar op met die therapie.

Onder zijn woorden zit een gevoel van: ik ben mislukt. De wereld is beter af zonder mij. Niemand zit op mij te wachten. Echt heel verdrietig als je diep in je ziel dít ervaart. Het is dan begrijpelijk dat je anders wilt zijn: een beter gelukt mensenexemplaar. Maar dat is meteen het volgende misverstand. De oplossing zit niet in jezelf verwerpen, maar in jezelf met al je eigenaardigheden accepteren.

Ruimte voor groei

‘De banaliteit van het leven omarmen, is het verborgen doel van therapie’, zo stelde mijn eerste supervisor ooit. Of, zoals de eigenzinnige dwangpatiënt uit de gelijknamige film zegt: ‘What if this is as good as it gets?’ Hij roept dit tegen mensen die in de wachtkamer van een psychiater zitten. Ze zoeken verlossing van zichzelf, maar het is precies andersom. Pas als ze zichzelf erkennen, is er ruimte voor groei.

Dit kan iedereen gratis meekrijgen van thuis. Door de liefdevolle zorg van je ouders leer je dat je de moeite waard bent. Door hun bewondering krijg je het gevoel dat je speciaal bent en best wel wat kan. Door hun aandacht en nieuwsgierigheid leer je jezelf en de wereld om je heen kennen. In het gezin ligt de oorsprong van het fundament waarmee je door het leven mag gaan. Dat kan nooit meer over.

EMDR

Dat klinkt misschien hopeloos, maar dat is het niet. Er is hoop. Ook voor Kees. Hij zal nooit de gedroomde 2.0 versie van zichzelf worden. Hij moet alleen maar leren omgaan met wie hij nu is. Leren zien dat hij okay is. Goed genoeg. Als dat lukt, kan er heus wel iets worden bijgestuurd in zijn gedrag. Dat kan dan best wel wat succesjes opleveren, maar eerst komt werken aan zelfliefde en -compassie.

Kees vindt dat het te lang duurt. Hij wil snel af van zijn zware gevoel. ‘In de krant las ik dat je met EMDR in een paar sessies klaar bent’, zegt hij de volgende sessie. Het klinkt verwijtend. Ik zucht. ‘Was dat maar zo. Ik kan me voorstellen dat je daarnaar verlangt.’ Methodes en hulpverleners die een snelweg naar geluk beloven, liegen. Je kan enkelvoudig trauma’s, zoals een overval snel verwerken met EMDR. Dat wel.

Een jeugd met weinig ruimte voor een gezonde emotionele groei is een ander verhaal. Het kost tijd om jezelf te leren waarderen. In de derde sessie komt zijn moeder mee. Ze is een stugge vrouw met een strak gezicht, maar met goede wil. ‘Ik heb dingen gedaan waar ik spijt van heb’, zegt ze eerlijk. Haar moeder was alcoholist en haar verhaal is als assepoester. ‘Ik weet niet hoe het anders moet.’

Eerste stappen naar herstel

Deze moeder is goud waard. Zo fijn dat Kees erkenning krijgt voor het kille regime waarin hij groot is gebracht. Ze zitten wat onwennig naast elkaar, maar ik voel een connectie. Ik zie dat zij beiden bereid zijn te leren hoe ze met elkaar om kunnen gaan. De eerste stappen naar herstel zijn gezet. Ik had haar dolgraag dertig jaar geleden in therapie gehad. Ergens in haar voel ik het vermogen tot liefde. Dat is genoeg.

Kees en zijn moeder zijn de reden dat ik het boek Een gezin om op te bouwen heb geschreven. Het is een hulpgids om een gezellige hechting tot stand te brengen met handvatten, herkenbare voorbeelden, tips en informatie. Een boekje voor alle moeders en vaders die in hun jeugd zelf emotioneel tekort zijn gekomen en niet hebben geleerd dat ze lief zijn zoals ze zijn. Ergens moet het stoppen. Ik mik op de volgende generatie.