Een kind met autisme in het gezin 

Overal wordt autisme besproken in algemene zin besproken. Terwijl je als ouder graag wilt weten wat het voor jouw kind en jouw gezin betekent en wat je kan verwachten. Welke signalen zijn er? Welke typische gedragingen en wat zijn de gevolgen? 

Autisme kan behoorlijke gevolgen hebben voor het dagelijks leven van het kind en het gezin. Vaak blijkt dat straffen geen zin heeft. Kinderen met autisme zijn ze gek op routines, lijken egoïstisch en worden boos als je een grapje maakt.  Door het (te) laat signaleren, ontstaan vaak extra problemen, zoals angsten of moeilijk te corrigeren gedrag. Het is daarom belangrijk om te weten hoe zij de wereld ervaren.

Als jij verdriet hebt,weet ik niet wat ik moet doen, maar dat betekent niet dat ik het niet erg vind.

Verstoorde motoriek

Veel kinderen met autisme lijken wat onhandig en halen geen hoge cijfers bij de gym. Er kan dan sprake zijn van een verstoorde motoriek, waardoor ze klungelig kunnen overkomen en zich vaker stoten dan anderen. De signalen die de hersenen afgeven naar het lichaam om in actie te komen, verlopen trager. Hierdoor is de reactiesnelheid bv. bij het sporten, een stuk minder. Ze observeren de wereld zonder dat ze zich bewust zijn van hun lichaam. Hun waarneming blijft beperkt tot hetgeen ze zien en hun interesse wekt.

Psychomotorische therapie heeft een gunstig effect op de motoriek. De therapeut maakt gebruik van bewegingsvormen en lichaamsgerichte technieken om zo signalen van het lichaam te herkennen.

Lichaamsbeleving

Voor kinderen met autisme wordt de werking van het eigen lichaam niet altijd als vanzelfsprekend ervaren. Ze begrijpen vaak niet waar bepaalde pijn vandaan komt of ze kunnen de sensaties niet goed plaatsen. Soms raken ze in paniek omdat er bloed uit een wondje komt of wanneer ze het benauwd hebben bij het sporten. Ook de pijnbeleving kan extreem zijn. Zo voelt de een geen pijn en de ander is juist overgevoelig. Soms geven de hersenen een pijnprikkel af, terwijl er niet echt iets aan de hand is. Als ouder is het daarom moeilijk om lichamelijke klachten op de juiste manier te interpreteren. Zeker als je kind zeer overdreven of juist helemaal niet reageert op pijn.

Zintuiglijke waarneming

Kinderen met autisme kunnen overgevoelig zijn voor geluid en soms voor licht en geuren. Zij kunnen dit soort prikkels niet goed filteren waardoor alles harder ‘binnenkomt’. Hierdoor kunnen zij zich erg storen aan achtergrondgeluiden. Dit vreet energie waardoor het kind sneller vermoeid raakt in drukke situaties. Dit is ook een van de oorzaken van concentratieproblemen in de klas. Bijvoorbeeld wanneer de leerlingen ‘zachtjes’ met elkaar mogen overleggen…

Wanneer het kind zintuigelijk gevoelig is kan het gevolgen hebben:

• lage tolerantie
• controleproblemen, dwanghandelingen
• emotionele overgevoeligheid en angst
• beperkingen in het waarnemen

Spanningen

Ken je dat? Even lekker chillen op de bank, je helemaal relaxt voelen? Voor ons is dat heel gewoon maar voor veel kinderen met autisme is dit bijna onmogelijk. Ze voelen zich voortdurend gespannen, wat ze ook doen. Zij zien de wereld vaak beangstigend en ervaren het als een chaos. Zij kunnen zich moeilijk voorbereiden op wat komen gaat of wat er van het verwacht wordt. Er is een veelheid aan prikkels die met weinig onderlinge samenhang, om aandacht vragen. Hierdoor worden kinderen met autisme vaak overvraagd; hun hoofd kan niet alle informatie goed en snel verwerken.

Ook emoties en gevoelens kunnen veel spanningen opleveren. Het praten over gevoelens is voor een kind met autisme heel lastig en soms onmogelijk. Gevoelens zijn voor hen te abstract.

Gevolgen van overprikkeling

Overprikkeling heeft een enorme invloed op het leven van kinderen met autisme. Zo veroorzaakt het woedeaanvallen en druk en storend gedrag. Maar het kan meer gevolgen hebben zoals slecht slapen, bedplassen, tics of zelfverwondend gedrag. Nieuwe situaties roepen vaak spanning op, drukke situaties geven teveel prikkels. Het onvoorspelbare roept onzekerheid op.

2 soorten reacties op overprikkeling:

• een shutdown: waardoor ze niet meer kunnen praten, zichzelf letterlijk afsluiten van de buitenwereld
• een meltdown: waarbij ze gaan huilen of schreeuwen, of zelfs woede-aanvallen krijgen

Druk en vervelend gedrag

Kinderen met autisme moeten een keer die overload aan prikkels ontladen. Dat doen ze door oa aandacht claimen, ze worden druk, gaan gillen en ze worden soms echt woedend. Sommige kinderen sluiten zich helemaal af, waardoor ze niet meer op je reageren. Vaak wordt dat gezien als asociaal of brutaal gedrag.

Slecht slapen

Slaapproblemen en moeite met inslapen komt veel voor bij kinderen met autisme. Vaak kan dit gepaard gaan met huilen of gillen. Soms zie je dat ze tot op latere leeftijd in hun bed blijven plassen. De oorzaak van het slechte inslapen is veelal een overload aan prikkels.

Mamma, mijn hoofd zit zo vol. Ik kan echt niet slapen.

Zelfverwondend gedrag (automutilatie)

Automutilatie is een psychiatrische stoornis waarbij de patient zichzelf gaat verwonden. Bij zelfverwondend gedrag gaat het om herhaaldelijk voorkomende gedragspatronen, die fysiek letstel aan het lichaam teweegbrengen. Bij kinderen met autisme zie je dit gedrag soms in een mildere vorm optreden zoals zichzelf herhaaldelijk krabben. Een kind verwond zichzelf om bijvoorbeeld spanningen kwijt te raken of zichzelf te straffen. Soms kan het zover gaan dat een kind zichzelf tegen het hoofd of lichaam slaat in repeterende bewegingen.

Tics

Sommige kinderen met autisme hebben last van tics. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vaak knipperen met de ogen, grimassen, schokken met hoofd, etc. De tics nemen vaak toe bij spanning en stress.

Angsten

Angst is een veelvoorkomend probleem bij kinderen met autisme. Immers, hun wereld is onvoorspelbaar en daarmee ook beangstigend. Een angststoornis is net als autisme, een psychiatrische stoornis. Door de herkenbare problemen die angst veroorzaken, wordt niet snel aan autisme gedacht. Echter, onderzoek geeft aan dat de angststoornis juist vaak het gevolg is van autisme.

Bij de een uit angst zich in faalangst, bij de ander verlatingsangst en bij de volgende een sociaal fobie. Kinderen weten dit vaak ook nog goed te verbloemen, maar er zijn toch een aantal opvallende signalen waaruit angst kan worden opgemaakt:

• een toename van stereotiepe bewegingen
• plotselinge stemmingswisselingen van blij naar down of van boos naar claimend
• plotseling weglopen uit de situatie
• zich afsluiten van hun omgeving
• soms letterlijk de handen voor de ogen en/of oren
• klagen over buikpijn en/of hoofdpijn
• in extreme gevallen zelfverwondend gedrag

In de DSM IV worden de volgende angststoornissen onderscheiden

• Gegeneraliseerde angststoornis
• Sociale fobie
• Separatieangststoornis of verlatingsangst
• Paniekstoornis
• Specifieke fobie
• Obsessief-compulsieve stoornis
• Posttraumatische stress-stoornis
• Selectief mutisme

In het boek Kind & Autisme worden bovengenoemde stoornissen verder beschreven.
Angststoornissen zijn niet leeftijdsafhankelijk. Wel ontstaan sommige stoornissen al voor of tijdens de basisschoolleeftijd. Sommige stoornissen komen vaker voor in combinatie met andere stoornissen.

In een volgend artikel kijken we naar de kenmerken van autisme bij meisjes, want dat blijkt een ander fenomeen. En we gaan in op de sociale vaardigheden die bij kinderen met autisme ‘ontbreekt’.

Het boek Kind & Autisme is een praktische gids waarin alle informatie staat die je als ouders van een kind met autisme nodig hebt. Het heeft de auteur drie jaar gekost om al deze informatie te verzamelen. Als ze deze informatie en kennis had toen haar dochters de diagnose ‘autisme’ kregen, had het haar en haar gezin veel leed, pijn, verdriet, frustratie en machteloosheid bespaard. Om andere ouders deze reis te besparen, heeft Djoeke dit boek samengesteld. Het is een gids die je antwoord geeft op belangrijke vragen. Djoeke: ‘Uit eigen ervaring weet ik dat je met de juiste kennis en hulp eruit komt en je het leven van je gezin op de rit krijgt en houdt, als je maar weet hoe… Ik hoop dat dit boek je daarbij zal helpen.’