Leny van Dalen is psychiater, gezinstherapeut en eerste geneeskundige bij Stichting Geriant. Bij Geriant worden mensen met dementie en hun familieleden behandeld en begeleid. Het devies van Geriant is: ‘Dementie? Liever thuis.’ Onlangs had Leny op verzoek van de huisarts een gesprek met mevrouw Stolwerk (89) om te beoordelen of deze dame tegen haar zin in moest worden opgenomen in een verpleeghuis.
Toen ze me binnen liet in haar woning, op de vijfde verdieping van een flatgebouw, vroeg ze of ik een kop thee wilde. ‘Liever een glaasje water alstublieft’, antwoordde ik.
In de huiskamer mocht ik gaan zitten waar ik wilde, zo zei ze. ‘Maar wat komt u eigenlijk doen? Of liever gezegd, wie heeft u gestuurd?’ Ik legde haar uit dat de huisarts me had gevraagd met haar te gaan praten. Hij maakte zich veel zorgen over haar veiligheid. Ze was de afgelopen weken een paar keer gevallen, regelmatig door de buurtzorg-medewerkers in paniek aangetroffen en gisteravond laat, onderkoeld, door de politie thuisgebracht. ‘Was u verdwaald?’ vroeg ik. Nee hoor, ze had de politie zelf gevraagd om haar even thuis te brengen.
De huisarts had die ochtend de mogelijkheid met haar besproken om zich te laten opnemen in een verpleeghuis. ‘Dat nooit! Dan ben ik nog liever dood’, was haar reactie geweest. Mede daarom zat ik nu hier tegenover haar.
Ik moest haar woorden niet zo letterlijk nemen, vond ze. ‘Als ik zelfmoord had willen plegen, dan zou ik toch gewoon uit het raam kunnen springen! Ik heb dat alleen zo gezegd om mijn woorden kracht bij te zetten.’
Deze bijna negentigjarige broze vrouw, met haar rechterhand in het gips door een recente valpartij, gaf de regie van ons gesprek niet meer uit handen. En ook al had ze een ernstige woordvindstoornis, maakte ze bijna geen enkele zin af en verdwaalde ze in haar eigen verhalen: het was haar leven en niemand anders ging daarover beslissen. Zo veel was duidelijk.
Haar huiskamer was vol. Er stond een grote tafel die bezaaid was met papieren, doosjes, rommeltjes, gebruikt serviesgoed en boeken. Er lag ook een een agenda uit 2012. Boven de tafel hing een laken aan een waslijn te drogen. In de zithoek stonden een stuk of wat stoelen. Alles bij elkaar een geordende chaos.
Van beroep was mevrouw Stolwerk orthopedagoge geweest, zo vertelde ze. Om haar studie te kunnen betalen had ze als verpleeghulp moeten werken. ‘In dat ziekenhuis, in Amsterdam, dat nu niet meer bestaat….Er is zo’n poort, waar ze boeken verkochten… Kom…. U kent Amsterdam zeker niet?’ ‘Het Binnengasthuis?’, opperde ik. Ze knikte bevestigend.
Ze wist dus waar ze het over had. ‘Ik wil niet tussen de poep en de pis dood gaan. Ik denk dat het vallen te maken heeft met een gestoorde uitwisseling tussen mijn botten en het…hoe heet dat ook alweer, die stof, in je bloed?’ Stilte. ‘Calcium’, vulde ik aan. Ja, dat was het. Haar moeder had daar ook last van gehad.
Haar herinneringen aan de ziekenhuiswereld waarin zij vroeger werkte, waren haar referentiekader. Haar recente revalidatieperiode in een verpleeghuis nadat ze weer eens iets gebroken had, veranderde daar niets aan. ‘Al was het er voor een paar dagen best gezellig, hoor.’
Ik probeerde de draad van ons gesprek weer op te pakken door terug te komen op ons oorspronkelijke gespreksonderwerp.‘Nou, dit gesprek gaat alle kanten op zeg! Maar ja, zo doen psychiaters dat!’ was mevrouw Stolwerks reactie.
Noem het ‘ontbrekend ziektebesef’, noem het ‘verbloemen van haar geheugenstoornissen’, want ja, “zo noemen wij professionals dat”; hoe dan ook was ik diep onder de indruk van het creatieve taalvermogen en krachtige optreden van deze vrouw. Hoe ze er alles aan deed mij duidelijk te maken wie ze was en waarom zij niet voor de rest van haar leven in een verpleeghuis wilde wonen. Wat deed ze haar best om, met al haar geheugenhiaten en desoriëntatie, overeind te blijven. Ze vroeg me bij het weggaan om de huisarts te laten weten dat ze een bezoek van hem zeer op prijs zou stellen. Of ik dat aan hem wilde doorgeven?
Het glas water heb ik overigens nooit gekregen.
Het bericht Is een verpleeghuisopname echt nodig? verscheen eerst op Dementie Verhalenbank.
Source: Verhalen over dementie